…over identiteitsvorming

‘Onderwijs is niet het vullen van lege vaten, maar het ontsteken van vuur in kinderen’.

Deze uitspraak komt van Herakleitos, een filosoof die zo’n 2500 jaar geleden leefde. Bijzonder vind ik dat de vraagstukken van deze tijd vraagstukken van alle tijden lijken te zijn. Steeds merken we golfbewegingen in onderwijssettingen op; de ene periode ligt de nadruk sterk op kennisoverdracht, een paar jaar later merken we dat identiteitsontwikkeling veel belangrijker is om werkelijk verder te komen in het leven. En geen enkele vorm van onderwijs ontkomt aan deze golfbewegingen.

Een paar weken geleden woonde ik een avond bij over geloofsopvoeding in een protestantse kerk in Nederland. Onder de jongerenwerkers voor jongeren van 12-18 jaar rees de vraag op of de huidige vorm van onderwijzen (catechese door doceren uit een boekje volgens een vooropgezet curriculum) nog wel paste bij de tegenwoordige tijd en of we met alle macht moesten proberen jongeren in ons systeem te passen, of dat wij beter hun systeem konden faciliteren.

We kwamen er op die avond niet uit. Net zo min als dat we hier uitkomen in traditionele scholen. We lijken het allemaal met elkaar eens te zijn dat identiteitsvorming een voorwaarde is om zelfstandig een waardige plek in de maatschappij in te kunnen nemen; belangrijker dan welk diploma dan ook. En toch vinden we het heel moeilijk om kennisoverdracht los te laten; bijbelboeken kennen, teksten en liederen uit het hoofd leren, topografische kennis, jaartallen van de vaderlandse geschiedenis en noem maar op.

Ik ben zeker van mening dat ook kennis belangrijk is om verder te komen in het leven. Niet voor niets heb ik als naam van mijn website gekozen voor hoofdharthandenleren. Naar mijn idee kun je niet ergens passie voor krijgen en daar volledig voor willen gaan als je daar verder geen kennis over hebt opgedaan.

En toch denk ik dat we meer mogen zoeken naar het vuur waar Herakleitos over spreekt; eerst dat vuur laten ontbranden in plaats van eerst zoveel kennis over te dragen dat daardoor bij velen het vuur al geblust is voor het werkelijk tot ontbranding kon komen.

In volgende berichten wil ik verder ingaan op manieren om dat vuur bij jongeren te laten ontbranden.

Jantiene G.

Weet wat je wilt…

Onderwijzen is eigenlijk niets meer of minder dan zelf helderheid hebben over wat je als onderwijzer wilt en daarover vriendelijk en duidelijk communiceren en ondersteunen.

In voorgaande berichten heb ik aangegeven hoe belangrijk het is als kinderen weten wat er van hun verwacht wordt; niet alleen voor wat betreft de werkhouding, maar zeker ook voor wat betreft het eindresultaat.

Dit geldt echter ook voor opvoeders en onderwijzers zelf. Iedere opvoeder of onderwijzer zal streven naar zelfstandigheid bij het kind, zal willen dat het kind een volwaardige plek in de maatschappij kan innemen. Iedere opvoeder of onderwijzer vindt het belangrijk dat het kind een betaalde baan gaat krijgen, wil dat het kind gelukkig zal zijn…

Maar heb je voor jezelf wel eens concreet gemaakt hoe dat er dan in de eindfase uit ziet? Wanneer laat het kind zien dat het zelfstandig is? Hoe ziet volwaardig burgerschap er uit? Welke banen zouden het best bij het kind passen en ook nog genoeg geld opleveren? Hoe ziet gelukkig zijn er uit?

In het boek van Stephen Covey wordt de tip gegeven om dit op papier uit te werken. Daar zijn vele creatieve uitwerkingen in mogelijk; mindmaps, moodboards, verhalen, woordwebs of gewoon een zakelijke opsomming. Het gaat er om dat je voor jezelf duidelijk maakt waar je met het kind echt heen wilt. Waar liggen jouw prioriteiten? Wat vind jij belangrijk?

Zelf ben ik een protocollenmens, omdat voor mij een protocol een uitwerking is van de missie die ik heb en de visie op hoe ik die missie ga bereiken. Mijn ervaring is dat werken zonder protocollen vaak verzandt in het ‘meelopen met iedere nieuwe gril’. Je doet mee omdat iedereen dat doet, of juist omdat je voorop wilt lopen. Maar je stopt er ook net zo makkelijk weer mee als het blijkt ‘veel werk’ te zijn of omdat het ‘niet leuk’ meer is.

Werken met protocollen – of tenminste met een breed gedragen missie en visie- levert op dat iedere keuze die gemaakt wordt gespiegeld kan worden aan de missie. Draagt het bij aan het behalen van de missie, dan stap je er in. Draagt het niet bij aan de missie, dan kan je het naast je neerleggen. En de uiteindelijke keuzes zijn goed uit te leggen aan derden.

Zo zie ik het uitwerken van een opvoedingsmissie ook voor me. Als je helder voor ogen hebt wanneer je opvoeding is geslaagd, kun je over de keuzes die je maakt om die missie te behalen, ook beter communiceren. Dit geldt niet alleen voor ouders, maar zeker ook voor onderwijzers. Immers, we hebben vaak best voor ogen wat onze missie is als het gaat om taal en rekenen, maar de doelen met betrekking tot zelfredzaamheid roepen vaak discussie op; jas ophangen, spullen nadragen, opruimen, vak netjes houden, huiswerk maken…

Zelfstandigheid leren kinderen niet door ze los te laten, en ook niet door ze steeds maar aan het handje te houden. Kinderen hebben steun, sturing, inspiratie en motivatie van de mensen om hen heen nodig. Iedereen zal het anders doen en er zullen weinig foute manieren zijn. Daarom is het des te belangrijker als je hierover communiceert, zowel met de medeopvoeders als met de kinderen zelf. Maak duidelijk waarom jij bepaalde keuzes maakt, leg uit wat die keuzes te maken hebben met het einddoel; een zelfstandige volwassene worden.

Zorg er op die manier voor dat jij de regie van jouw aandeel in de opvoeding niet kwijt raakt, want als dat wel gebeurt ben jij niet meer in staat om bij te sturen en kan het kind niet leren van jouw interventies.

Jantiene G.