…over identiteitsvorming

‘Onderwijs is niet het vullen van lege vaten, maar het ontsteken van vuur in kinderen’.

Deze uitspraak komt van Herakleitos, een filosoof die zo’n 2500 jaar geleden leefde. Bijzonder vind ik dat de vraagstukken van deze tijd vraagstukken van alle tijden lijken te zijn. Steeds merken we golfbewegingen in onderwijssettingen op; de ene periode ligt de nadruk sterk op kennisoverdracht, een paar jaar later merken we dat identiteitsontwikkeling veel belangrijker is om werkelijk verder te komen in het leven. En geen enkele vorm van onderwijs ontkomt aan deze golfbewegingen.

Een paar weken geleden woonde ik een avond bij over geloofsopvoeding in een protestantse kerk in Nederland. Onder de jongerenwerkers voor jongeren van 12-18 jaar rees de vraag op of de huidige vorm van onderwijzen (catechese door doceren uit een boekje volgens een vooropgezet curriculum) nog wel paste bij de tegenwoordige tijd en of we met alle macht moesten proberen jongeren in ons systeem te passen, of dat wij beter hun systeem konden faciliteren.

We kwamen er op die avond niet uit. Net zo min als dat we hier uitkomen in traditionele scholen. We lijken het allemaal met elkaar eens te zijn dat identiteitsvorming een voorwaarde is om zelfstandig een waardige plek in de maatschappij in te kunnen nemen; belangrijker dan welk diploma dan ook. En toch vinden we het heel moeilijk om kennisoverdracht los te laten; bijbelboeken kennen, teksten en liederen uit het hoofd leren, topografische kennis, jaartallen van de vaderlandse geschiedenis en noem maar op.

Ik ben zeker van mening dat ook kennis belangrijk is om verder te komen in het leven. Niet voor niets heb ik als naam van mijn website gekozen voor hoofdharthandenleren. Naar mijn idee kun je niet ergens passie voor krijgen en daar volledig voor willen gaan als je daar verder geen kennis over hebt opgedaan.

En toch denk ik dat we meer mogen zoeken naar het vuur waar Herakleitos over spreekt; eerst dat vuur laten ontbranden in plaats van eerst zoveel kennis over te dragen dat daardoor bij velen het vuur al geblust is voor het werkelijk tot ontbranding kon komen.

In volgende berichten wil ik verder ingaan op manieren om dat vuur bij jongeren te laten ontbranden.

Jantiene G.

…over eigenaarschap bij leerlingen.

Als collega’s onderling praten we vaak over eigenaarschap van het leren bij kinderen. We hebben vaak het gevoel dat onze leerlingen vooral gericht zijn op het afmaken van taken; meer dan op het goed maken van taken. En dat ze naar school komen omdat dat nu eenmaal moet; in plaats van om verder te komen in hun leven.

Veel van onze leerlingen weten nog niet wat ze later willen worden, waardoor het ook niet makkelijker wordt hen te motiveren voor meer uitdaging.

Hoe mooi zou het zijn als leerlingen naar school komen met eigen doelen voor ogen, met ambities die hen uitdagen meer te willen weten en kunnen en voor wie de schooldag voorbij vliegt en eigenlijk te kort is om alles te doen wat ze hadden willen doen.

De afgelopen tijd heb ik me ingelezen in het boek ‘Opvoeden met Stephen Coveys 7 eigenschappen’. Een boek vol handelingsadviezen voor ouders en leerkrachten om kinderen zelf verantwoordelijkheid te leren nemen over hun leven. Er zijn scholen die deze 7 principes als onderwijsconcept hebben omarmd.

Ook ben ik begin november naar een congres over ‘Leren Zichtbaar Maken’ geweest. John Hattie, een wetenschapper uit Nieuw Zeeland, heeft veel onderzoek gedaan naar wat echt werkt op scholen. En zijn conclusie is dat je leren zichtbaar moet maken voor leerlingen. In verschillende boeken geeft hij handvatten om dat de realiseren.

Ik denk dat de inzichten van zowel Stephen Covey als van John Hattie ons kunnen helpen om als leerkrachten te werken aan eigenaarschap bij kinderen.

De komende berichten wil ik daar dieper op in gaan.

Jantiene G.

…over tablet-onderwijs

Op 22 augustus 2016 kwamen de eerste leerlingen na de zomervakantie weer op school. En al in de eerste week werd het woord ‘tablet’ weer genoemd. Jaloezie omdat een paar collega-scholen begonnen waren met tablet-onderwijs en het lijkt of er op de eigen school geen geld voor is. Verwondering over een digitaal programma bij de schrijfmethode, want hoe kun je ooit schrijven leren op een computer? Maar ook huivering en voorzichtigheid, omdat we ons af vragen hoe het komt dat de kinderen van nu zich zo moeilijk kunnen concentreren en verdiepen in een vraagstuk en wij sterk het gevoel hebben dat dit mede komt door de digitalisering van hun hele leven.

Zelf heb ik de zomervakantie gebruikt om het boek ‘Digitale Dementie’ van Manfred Spitser te lezen en hoewel ik mijn vermoedens al had en wij op school een groot deel van de ICT hebben stopgezet, – bij ons wordt vrijwel niet meer gewerkt met digitale RT-programma’s en oefensoftware bij de methodes-, ben ik toch nog geschrokken. Misschien wel het meest omdat onze vermoedens door dit boek stevig bevestigd worden.

Tijdens mijn vakantie kreeg ik een logeetje van 3 jaar oud. Meestal mag hij bij mij filmpjes van Buurman en Buurman kijken als ik het eten ga klaarmaken. Op de één of andere manier kon ik het dit keer niet over mijn hart verkrijgen om hem daaraan bloot te stellen. Gekscherend zei ik tegen hem: Dat is niet goed voor je hersenontwikkeling..! Hij werd boos en riep: ‘is wel goed voor mijn hersenontwikkeling, mag ik van papa en mama ook!’

Uiteraard heb ik de schroom opzij gezet en heeft hij alsnog een paar filmpjes mogen kijken, -een kind met dergelijk taalgebruik kan wel wat hebben-, maar aan de hand van verschillende praktijkvoorbeelden wil ik in komende berichten toch duidelijk maken waarom voorzichtigheid hierbij ook echt op zijn plaats is.

Jantiene G.